Do's-and-don'ts in Indonesië

Indonesisch (Bahasa Indonesia, letterlijk: 'taal van Indonesië') is de officiële taal. De internationale handelstaal is Engels, maar het wordt gewaardeerd als u een paar woordjes Indonesisch spreekt. Indonesisch is een relatief makkelijke taal om te leren. In grote steden en toeristische gebieden beheersen inwoners vaak het Engels. Sommige oudere Indonesiërs spreken Nederlands.

Indonesische zakenpartners kunnen al bij een eerste gesprek persoonlijke vragen stellen. Bijvoorbeeld over gezin, familie, land of geloof. Dit kan heel direct overkomen, maar is bedoeld om een persoonlijke relatie op te bouwen. Het menselijke element staat voorop, ook als er zaken worden gedaan.

Het is belangrijk om een langetermijn-zakenrelatie te ontwikkelen met uw Indonesische partner. Neem hiervoor de tijd, wees geduldig en stel u flexibel op.

De eerste begroeting omvat een langzame zachte handdruk met de rechterhand die gepaard gaat met een lichte knik van het hoofd. Sommige mensen geven om persoonlijke of religieuze redenen liever geen hand. In zo’n geval is een contactloze begroeting met twee voor de borst tegen elkaar geplaatste handen een respectvol alternatief. Het is netjes om een man aan te spreken met 'bapak' of 'pak' (meneer) en vrouwen met 'ibu' of 'bu' (mevrouw), gevolgd door de voornaam of bij hooggeplaatste mensen de achternaam. Doe dit ook in WhatsApp-berichten en e-mails.

Visitekaartjes worden aan het begin van een vergadering uitgewisseld. Om respect te tonen worden visitekaartjes met 2 handen aangeboden en in ontvangst genomen. Stop een ontvangen visitekaartje niet direct weg: bekijk deze goed, zeg er iets positiefs over en leg het daarna op tafel. Het is onbeleefd om te schrijven op een visitekaartje. Zorg ervoor dat op het eigen visitekaartje al uw formele functies staan vermeld.

Over het algemeen is zakelijke kleding in Indonesië simpel en bedekt. Vanwege het warme klimaat is een wit overhemd met een stropdas geaccepteerd, een jasje is niet nodig. Een traditioneel Batik-shirt met lange mouwen of een Batik-jurk is gebruikelijke kantoorkleding. Tijdens een vergadering of bij speciale gelegenheden kunt u deze kleding ook aantrekken. Batik dragen wordt gewaardeerd en gezien als een teken van respect voor de Indonesische cultuur.

Communiceer duidelijk en beleefd, maar verhef uw stem niet. Hard praten of lachen kan onbeleefd overkomen. Toon zo veel mogelijk begrip en wees geduldig. Indonesiërs zijn niet zo direct in hun communicatie; let daarom goed op lichaamstaal en gezichtsuitdrukkingen.

Respecteer de hiërarchie binnen de organisatie van uw zakenpartner en doorbreek die niet. Binnen Indonesische organisaties zijn de formele onderlinge verhoudingen belangrijk. Ook leeftijd is belangrijk. Jongeren moeten altijd respect tonen aan ouderen. Besteed dus extra aandacht aan het niveau waarop u binnenkomt bij een organisatie.

Mooi ingepakte geschenken helpen om persoonlijke relaties op te bouwen, maar ze mogen niet te groot zijn. Mensen die werkzaam zijn voor een overheidsinstelling mogen geen cadeaus aannemen. Is er sprake van een wederzijdse uitwisseling van cadeaus, dan is het geen probleem. Pas op voor religieuze gevoeligheden: geef bij voorkeur geen alcoholische drank aan een moslim. Iets lekkers uit Nederland, bijvoorbeeld stroopwafels, pepernoten, speculaas of chocolade, wordt altijd gewaardeerd. Het is ongebruikelijk om een in ontvangst genomen geschenk uit te pakken in aanwezigheid van een zakenrelatie.

Wanneer koffie of thee wordt geschonken, wacht dan met drinken tot de gastheer of -vrouw begint of aangeeft dat u kunt drinken. Bij de maaltijd is het gebruikelijk om met lepel en vork te eten, en dus niet met mes en vork. Bij het afsluiten van de maaltijd wordt de vork neerwaarts op het bord gelegd en de lepel wordt daar kruislings overheen gelegd. Houd er rekening mee dat de meeste Indonesiërs een islamitische achtergrond hebben en eten en drinken volgens de principes van het geloof.

De eerste ontmoeting is niet bedoeld om meteen zaken te doen, maar draait om het kennismaken. Het is de start van een proces: de opbouw van een duurzame zakenrelatie waarin beide partijen veel tijd en energie steken. Neem hiervoor ruim de tijd, een jaar is niet vreemd. Bezoek uw zakenpartner regelmatig en maak tijd vrij voor eventuele (informele) bezoeken aan familie en vrienden.

In Indonesië wordt e-mail relatief weinig gebruikt voor dagelijkse communicatie. Mensen gebruiken vooral hun mobiele telefoon: berichten-apps zoals WhatsApp worden zowel formeel als informeel gebruikt. Stuur je een e-mail naar iemand? Wijs hem of haar hier op via een mobiel bericht en geef aan waarom het belangrijk is. De reactie op de e-mail komt vaak ook weer via een mobiel bericht terug. Wacht niet te lang met reageren op een bericht, dat kan onbeleefd overkomen.