Zonne-energie in agrarisch gebied

De energieprestatie-eisen van een (agrarisch) gebouw vragen soms om zonnepanelen of andere duurzame maatregelen. Op deze pagina leest u alles over zonnepanelen in agrarisch gebied: op gebouwen, als veldopstelling en bij meervoudig gebruik.

Vergunning nodig?

Voor zonnepanelen op het dak heeft u meestal geen vergunning nodig. Dat is anders als u bijvoorbeeld zonnepanelen in het veld plaatst. Bij het Omgevingsloket van uw gemeente kunt u vragen of u een vergunning nodig heeft of dat er een vergunningsvrijstelling is. Is een vergunning nodig? Dan vraagt u deze bij uw gemeente aan.

Omgevingsvergunning

Is een omgevingsvergunning nodig? Soms kunt u direct al een omgevingsvergunning aanvragen bij uw gemeente. Sluit het bestemmingsplan van uw gebied niet aan op uw plan? Dan moet u rekenen op een uitgebreidere procedure. Met zo’n omgevingsvergunning wordt dan ook het bestemmingsplan aangepast. Of u krijgt toestemming om bijvoorbeeld in afwijking van het bestemmingsplan tóch een bouwwerk te plaatsen. Als u zo’n vergunning nodig heeft, vraag dan of de gemeente een eenvoudige of een uitgebreide aanvraagprocedure heeft.
 
In het algemeen geldt: 

• Op bestaande daken: meestal vergunningsvrij.
• Aan gevels: eenvoudige aanvraagprocedure omgevingsvergunning.
• Op een nieuw gebouw: zonnepanelen zijn dan een onderdeel van de vergunningsprocedure voor het nieuwe gebouw.
• In het veld: u bent vergunningsplichtig. Vaak is er een uitgebreide aanvraagprocedure en soms moet het bestemmingsplan gewijzigd worden.

Tip: laat dit bij twijfel per e-mail of brief bevestigen door de gemeente. Ook als het bouwwerk is beoordeeld als vergunningsvrij.

Wettelijke eisen bij vergunningsvrij bouwwerk

Vergunningsvrije bouwwerken zijn vrijgesteld van de vergunningplicht. Dit betekent dat voor deze bouwwerken geen vergunning nodig is. Maar ze moeten wel voldoen aan wettelijke eisen. Dat zijn bijvoorbeeld eisen op het gebied van bouwen en milieu. In het Bouwbesluit staan bijvoorbeeld voorschriften voor (brand)veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, energiezuinigheid en milieu. Alle bouwwerken moeten aan die voorschriften voldoen.

Veldopstellingen

In de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) is een voorkeur voor zonne-energie op daken opgenomen. Dit noemen we de zonneladder. Op onze pagina Beleid leggen we dit uit.

Voor veldopstellingen is er een uitgebreidere vergunningprocedure. Maar er kunnen ook andere afspraken, regels en richtlijnen zijn waaraan u zich moet houden bij een veldopstelling. Bijvoorbeeld vanuit de Rijksoverheid en de gemeente. Zo kan het zijn dat u door een wijziging in het bestemmingsplan geen vergunning krijgt.

Principeverzoek

In een principeverzoek vraagt u de gemeente of er een wijziging van het bestemmingsplan nodig is voor uw veldopstelling. En eventueel daarna de procedure daarvoor in gang te zetten. Met een principeverzoek start vaak een uitgebreidere procedure. Dit geldt zowel in agrarisch als in niet-agrarisch gebied.

De gemeente beoordeelt met dit principeverzoek of het projectplan voldoet aan het gemeentelijke beleid en nationale afspraken, zoals de zonneladder (voorkeursvolgorde). De gemeente kan ook bewoners en bedrijven in de omgeving vragen mee te denken over het project. Dit is volgens de participatieafspraken uit het Klimaatakkoord.   

Vergunningsaanvraag

Reageert de gemeente positief op het principeverzoek? Dan geeft zij aan hoeveel tijd er nodig is voor bijvoorbeeld het wijzigen van het bestemmingsplan. Ook geeft de gemeente dan aan vanaf welk moment u de vergunningaanvraag in kunt dienen. Zo kan de gemeente op basis van het gewijzigde bestemmingsplan een vergunning verlenen.

Is uw vergunningaanvraag uiteindelijk goedgekeurd? En heeft u uw vergunning? De gemeente kan eventuele voorwaarden of afspraken voorstellen in de fase van het principeverzoek. Zij kan het projectplan daarop beoordelen. In de fase van vergunningaanvraag en daarna, kan de gemeente een aanvraag alleen afwijzen op wettelijke eisen. Dan is er geen mogelijkheid meer een initiatief af te wijzen op basis van bijvoorbeeld gemeentelijke beleidsuitgangspunten of -voorkeuren.

Constructie-eisen

Bij velden moet u berekeningen voor de constructie laten uitvoeren. Gaat het bijvoorbeeld om een grote perceeloppervlakte die versteend is met betonplaten? Of is deze met zonnepanelen bedekt? Dan kunnen problemen ontstaan met het afvoeren van water. Voor de (snelle) afvoer van regenwater moeten er misschien wel watergangen zijn. Een ander voorbeeld zijn veengronden met weinig draagkracht. Deze hebben extra ondersteuningspunten nodig. Gebruikt u drijvende toepassingen van zonnepanelen? Zoals bij zonne-energie op water? Dan is de constructie gevoeliger voor wind door de afstand tussen het maaiveld en de panelen.

Netcapaciteit en netcongestie

In agrarisch gebied is de beschikbare dakoppervlakte of ruimte in het veld vaak groot. Er is dus veel ruimte om zonnepanelen te plaatsen. Maar het bestaande elektriciteitsnet heeft vaak niet voldoende capaciteit om al die opgewekte stroom in te voeden (op te nemen). We noemen dit netcongestie. Netbeheerders zijn overal in het land bezig met net-uitbreidingen, maar dat kost tijd. Voor sommige agrarische bedrijven kan daarom een energiemanagementsysteem interessant zijn. Dit is een systeem dat aanbod en vraag van elektriciteit op elkaar afstemt.

Lees meer over netcapaciteit en netcongestie.

Dakconstructie

Kan uw dak de zonnepanelen dragen? Een constructeur kan voor u berekenen welke extra dakbelasting mogelijk is. Daarna kunt u bepalen hoeveel zonnepanelen u op het dak kunt plaatsen. Mogelijk moet u de draagconstructie verzwaren. Of u heeft speciale lichtgewichtzonnepanelen nodig om het dakoppervlak volledig te kunnen gebruiken. Bij veel bestaande agrarische daken is het daarnaast nodig asbest te verwijderen, voordat u zonnepanelen kunt plaatsen.

Lees ook over de mogelijkheid voor verplichting voor zonnepanelen op daken door gemeenten.

Verzekeringseisen

Verzekeraars stellen steeds meer eisen aan installaties voor zonne-energie. In de praktijk leiden ontwerp- en installatiefouten namelijk tot schade. Schade aan de installatie zelf, maar ook brandschade aan het gebouw en de inboedel. Hierdoor zijn sommige gebouwen met zonnepanelen moeilijker te verzekeren. Zo vinden verzekeraars bepaalde typen (brandbare) dak- en isolatiematerialen ongeschikt in combinatie met zonnepanelen.

Informeert u vooraf of u verzekerd bent. En hoe hoog de verzekeringspremie is. Aan veldopstellingen worden nog eens extra eisen gesteld. Dit komt door de kans op diefstal, de toegang door onbevoegden en stormrisico’s. Gebruikt u bij het plaatsen van zonnepanelen dan ook gecertificeerde panelen en installateurs. En laat periodieke inspecties uitvoeren. Zo kunt u vertrouwen op een veilige installatie.

Wij hebben de informatie hierover voor u gebundeld op de pagina Kwaliteit, vakmanschap en verzekeringen.

Fiscale en financiële gevolgen

Er zijn veel fiscale aftrekmogelijkheden en regelingen voor agrarische bedrijven. U kunt daar alleen gebruik van maken als u blijvend of volledig agrarisch onderneemt. Zo kunt u een deel van uw land verpachten om zon op te wekken. Of zelf een (grote) zoninstallatie als extra bedrijfstak hebben. Maar: naast een positieve extra opbrengst uit zonne-energie, kan dit ook (grote) negatieve gevolgen hebben voor de inkomsten uit uw agrarisch bedrijf. Hieronder leest u hier meer over.

Agrarisch of niet-agrarisch

Investeert u in een zonne-energie-installatie? En krijgt u daaruit inkomsten of opbrengsten? Dan tellen die mee in het bedrijfsresultaat. Dat heeft gevolgen voor de belasting die u betaalt.

Bij grotere zoninstallaties (vooral veldopstellingen) komt het voor dat de financiële inkomsten groot zijn. In sommige gevallen zijn deze inkomsten in verhouding groter dan de inkomsten uit agrarische activiteiten. Dan ziet de Belastingdienst de onderneming of gronden niet langer als (hoofdzakelijk) agrarisch. Daarmee komen de onderneming of gronden ook niet langer in aanmerking voor bepaalde belastingmaatregelen die gelden voor de agrosector. Dit kan nadelige gevolgen voor u hebben.

Voorbeelden

• Heeft u een landbouwvrijstelling (vrijstelling overdrachtsbelasting bij verkrijging)? Deze geldt alleen onder de voorwaarde dat de grond bijna volledig agrarisch in gebruik blijft. Dit geldt gedurende een periode van een aantal (meestal 10) jaar. De plaatsing van panelen binnen die periode kan betekenen dat u de belasting waarvoor u eerder vrijstelling kreeg, alsnog moet betalen.
• Staan de panelen eenmaal op uw grond? Dan is er ook geen landbouwvrijstelling (vrijstelling belasting over waardeverandering) meer van toepassing als u uw bedrijf verkoopt of ermee stopt. Zolang u de zonne-energie-installatie zelf beheert en u zelf eigenaar van de grond bent, hoeft u over eventuele waardestijging van de grond niet direct belasting te betalen. Als u uw bedrijf overdraagt of stopt, of als een derde de installatie beheert, wordt eventuele waardestijging direct fiscaal belast.
• Plaatst u zonnepanelen op het veld? Dan krijgt u voor de WOZ-waardering van grasland of andere cultuurgrond voor de landbouw geen cultuurgrondvrijstelling meer. Dit betekent dat de waarde van die grond mee gaat tellen in de waardebepaling van de onroerende zaken. Daarover moet u dan WOZ-belasting gaan betalen. Verhuurt of verpacht u de grond? Dan krijgt de zonontwikkelaar de WOZ-aanslag van de zonne-energie-installatie. De eigenaar van de onderliggende grond wordt dan aangeslagen voor de WOZ-waarde van die grond.
• Draagt u uw bedrijf over aan uw opvolger? Dan geldt de voorwaarde dat uw opvolger het bedrijf minimaal een aantal jaren ongewijzigd voortzet. Dit geldt dan ook voor de zoninstallatie. Zo komt hij of zij voor belastingvrijstelling in aanmerking. Dit is geregeld in de bedrijfsopvolgingsregeling.
• Gaat u afbouwen of stoppen met het agrarisch bedrijf? Dan heeft dit gevolgen voor de belasting. Dit geldt bijvoorbeeld voor de boekwaarde en stakingswinst. Afhankelijk van de rechtsvorm van het agrarisch bedrijf kan dit financieel grote gevolgen hebben.

Agrarische rechten bij meervoudig ruimtegebruik

Naast dat u een agrarisch bedrijf runt, plaatst u ook zonnepanelen op uw terrein of gebouw. Er is daarom sprake van 'meervoudig ruimtegebruik'. Het meervoudig gebruiken van uw agrarische ruimte is in agrarische regelingen vastgelegd. Zolang de ruimte (in vierkante meters) voor de agrarische functie niet verandert, heeft de installatie van zonnepanelen geen gevolgen voor agrarische rechten. Het gaat dan om rechten als productie- of mestruimte en landbouwtoeslagen. De agrarische rechten blijven meestal onveranderd als u zonnepanelen plaatst op agrarische daken.

Er kunnen wél gevolgen zijn bij andere toepassingen van zonnepanelen. Als u deze bijvoorbeeld niet op daken of gevels plaatst. Misschien kunt u door het plaatsen van de panelen minder agrarische activiteiten uitvoeren dan eerst.
Mogelijk vervalt dan uw recht op toeslagen en mestruimte. Of als de agrarische opbrengst maar een klein beetje minder wordt. Ook dan kan het recht op mestruimte of toeslagen voor het gehele perceel volledig wegvallen.

In de Wet grondgebondenheid groei veehouderij staat dat de productieruimte voor melkveebedrijven onder andere wordt bepaald door de hoeveelheid grond. Grond in gebruik voor een zonnepark telt hiervoor niet mee.

De rechten die wij hierboven noemen, zijn meestal grondgebonden rechten. Deze gelden niet voor (grond onder) gebouwen. Als u dus zonnepanelen op daken plaatst, verliest u geen rechten. Bovendien blijft het gebouw waarop u zonnepanelen plaatst, meestal voor dezelfde agrarische functie in gebruik.

Stimuleringsregelingen

De rijksoverheid heeft geen specifieke stimuleringsregeling voor zonnepanelen op agrarische bedrijven. In plaats daarvan kunt u  alle stimuleringsregelingen voor zonne-energie voor bedrijven gebruiken:

• Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie (SDE++)
• Rijksoverheid.nl: duurzame-energie/zonne-energie

Sommige provincies en gemeenten hebben aanvullend op de rijksregelingen eigen, lokale regelingen. Zo kunt u een dakinspectie laten uitvoeren om te zien of uw dak geschikt is voor het plaatsen van zonnepanelen. Brancheorganisatie LTO ondersteunt ook agrariërs die zonnepanelen willen plaatsen.

De meeste agrariërs gebruiken regelingen voor salderen. De te veel geleverde stroom wordt dan afgetrokken van de stroom die u van het elektriciteitsnet afneemt. U kunt dit combineren met:

• Milieu-investeringsaftrek (MIA);
• Willekeurige afschrijving milieu-investeringen (Vamil);
• Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek (KIA). 

Lees meer over onder andere kosten en aftrekposten van uw agrarisch bedrijf op de site van de Belastingdienst.

Verhuurt of verpacht u uw dak of grond aan iemand die op uw dak of grond een zoninstallatie plaatst en beheert? Dan komt niet u, maar deze huurder/pachter  in aanmerking voor de hierboven genoemde regelingen. En dan draagt het plaatsen van zonnepanelen niet bij aan het verduurzamen van de agrarische sector, maar aan de energiesector. Dat is zo vastgelegd in het Klimaatakkoord.