Zonne-energie op water

Laatst gecontroleerd op:

1 februari 2022

Gepubliceerd op:

22 november 2021

Voor grootschalige opwek van zonne-energie (zon-pv) gebruiken we steeds vaker drijvende zonnepanelen. In Nederland is al een aantal grootschalige projecten gerealiseerd.

Floating solar, FPV, drijvende zonnepanelen en drijvende zon-pv-systemen: het zijn allemaal termen voor dezelfde techniek. Wij gebruiken op deze pagina de term drijvende zonnepanelen.

Verschillende wateren

De toepassing van drijvende zonnepanelen verschilt voor binnen- en buitenwater. Maar ook voor verschillende golfslagcategorieën. Watertypen met een hogere golfslagcategorie hebben een grotere golfslag. Dit heeft invloed op de techniek.

Kleine binnenwateren

Drijvende zonnepanelen werken vooral goed op binnenwater met weinig stroming en golven, zoals reservoirs en zandwinningsplassen.

Kleine binnenwateren zijn bijvoorbeeld (drinkwater)reservoirs, (zandwinnings)plassen, sloten, grachten en (kleine) rivieren met havens. Op dit soort wateren zien we in Nederland al meerdere grootschalige projecten. Er zijn verschillende soorten systemen voor drijvende zonnepanelen op de markt hiervoor. Bijvoorbeeld een draaiend zonnevolgend systeem. De panelen draaien hierbij mee met de zon. Bij (drink)waterbedrijven in Rotterdam en Andijk zijn de draaiende zonnevolgende systemen te zien.

Behalve zonopvolgende systemen vinden we in Lingewaard één van de eerste zon-op-water-projecten op een gietwaterbassin. In Zwolle ligt op de Bomhofsplas met 27.4 MWp het grootste zonnepark van Europa.

Verschillende energieregio’s hebben plannen voor het realiseren van zonne-energie op water. Dit leggen zij vast in een Regionale Energiestrategie (RES). Ook kijkt het pilotprogramma 'Hernieuwbare energie op rijksgrond' naar mogelijkheden van drijvende zonnepanelen op rijksgronden. Op deze manier draagt zon-pv op binnenwateren bij aan de afspraken uit het Klimaatakkoord om in 2030 35 TWh (terawattuur) duurzame elektriciteit op te wekken.

Grote binnenwateren en de Noordzee

Grote binnenwateren zijn grote rivieren en meren, waaronder het Markermeer, IJsselmeer en de Zuidwestelijke Delta. De Noordzee en het IJsselmeer hebben het grootste oppervlak. Deze zijn dus goed geschikt voor een grote opwek van hernieuwbare (duurzame) energie. Kansen voor drijvende zonnepanelen op de Noordzee liggen bijvoorbeeld bij windparken op zee of gekoppeld aan gas-/olieplatforms. De combinatie met windenergieprojecten op zee ligt voor de hand, omdat het elektriciteitsnet er al is. Bovendien vullen de manieren van opwek elkaar aan. De zon schijnt vaak volop als er vrijwel geen wind is.

Bij deze typen wateren is onder andere de grotere golfslag de grootste technologische uitdaging voor de drijvende zonnepanelen. Bij de Noordzee komt daar het zoute water nog eens bij. De markt onderzoekt technologieën om voor grote binnenwateren systemen te ontwikkelen die hiertegen bestand zijn. Er is al met verschillende typen zonnesystemen getest op het baggerdepot de Slufter (Rotterdam). Momenteel is er een Fieldlab op het Oostvoornse Meer. Naast het testen van de bestendigheid van een aantal systemen, worden ook de ecologische effecten gemeten.

Drijvende zonne-energie op zee

Ook de technologie voor drijvende zonnepanelen op zee is in volle ontwikkeling. Gaat het lukken om betaalbare systemen te ontwikkelen die decennia meegaan? Daarnaast zijn er voor de Noordzee ook vragen over drijvende zonne-energie gecombineerd met het energiesysteem. De eerste kleine pilot op de Noordzee (Zon op Zee) is bijna afgerond. Het vervolgproject met een drijvend zonnepark van 1 MWp staat in de startblokken. Ook het te bouwen windpark Hollandse Kust Noord zal experimenteren met drijvende zonnepanelen (0,5 MWp). Het project Solar@Sea II ontwikkelt en test een lichtgewicht flexibele constructie met dunne film-zonnepanelen op het Oostvoornse Meer.

Ecologie en waterkwaliteit

Bij het plaatsen van een grootschalige drijvende zonnepanelen dek je in de meeste gevallen stilstaand water af. Hierdoor krijgt het water minder zonlicht en lucht. Heeft dit een negatief effect op de ecologie? En zijn er ook positieve effecten? Bijvoorbeeld dat een jonge vis kan schuilen onder de zonnepanelen? In Nederland is er nog maar weinig bekend over de effecten van drijvende zonnepanelen op ecologie, biodiversiteit en waterkwaliteit. Bij het innovatieproject INNOZOWA (INNOvatieve ZOn-pv op Water) is onder andere de ecologie onderzocht.

Ook voor grotere, beweeglijke wateren is er nog maar weinig bekend uit de praktijk. Dus ook hier kunnen we de effecten van drijvende zonnepanelen op de ecologische waterkwaliteit (nog) niet voorspellen. Daarnaast zijn veel van de rijkswateren zogenaamde Natura 2000-gebieden (Europees netwerk van beschermde natuurgebieden). Hiervoor is passend onderzoek nodig om de natuureffecten te beoordelen.

Het langdurig monitoren van projecten, brengt de ecologische effecten in kaart. Dit doet bijvoorbeeld het innovatieproject DRIjVende zonne-systemen met behoud van watERkwaliteit (DRIVER). De belangrijkste focus ligt hierbij op het behoud en de versterking van de ecologische waarden.

Deltares maakte met de bestaande kennis een meetadvies om effecten te kunnen monitoren. Denkt u hierbij aan de effecten van drijvende zonnepanelen op de hoeveelheid en samenstelling van fytoplankton, vis- en vogelstand. Maar ook op de parameters watertemperatuur, lichtuitdoving en fosfaat- en stikstofgehaltes in stilstaande binnenwateren.

Kansen en risico's

De ministeries van Infrastructuur en Waterstaat en Economische Zaken en Klimaat hebben de 'Routekaart zon op water' gemaakt. Deze routekaart legt de kansen en risico’s uit van zonne-energie op water in Nederland. Door de afspraken en regels in deze routekaart faciliteert de minister in de nodige ontwikkelingen richting 2030 en 2050 voor partijen die hierin geïnteresseerd zijn.

Bekijkt u hier de 'Routekaart zon op water' (kamerbrief).

Subsidieregelingen

Wilt u aan de slag met toepassingen voor zonne-energie op water? Dan zijn de volgende subsidieregelingen mogelijk interessant voor u:

Initiatiefnemers (regelingen voor technieken/systemen die klaar zijn voor de markt):

Innovatieve projecten (Research & Development, pilots en demonstraties):

Of bekijk alle regelingen voor zonne-energie die wij voor u op een rij hebben gezet.

Meer weten?

Nationaal Consortium Zon op Water
Samenwerkingsverband van meer dan 35 partijen in Nederland met de missie 'drijvende zonne-energie tot een groot Nederlands succes maken'. Bekijkt u ook interessante publicaties.
NL-Solar-Guide-2020
Gids 'Next-generation solar power - Dutch technology for the solar energy revolution' (hoofdstuk 'Floating solar'):