Verslag Kennisevent: internationaal onderzoek energietransitie gebouwde omgeving
Op 13 april 2023 organiseerden we met TKI Urban Energy een kennisevenement over het internationaal onderzoek in de energietransitie. Op deze pagina leest u het verslag van dit evenement.
Voor het evenement was veel belangstelling. Ongeveer 120 innovatie-experts van kennisinstellingen, het onderwijs, bedrijven en overheid kwamen naar Amersfoort om elkaar te ontmoeten en te inspireren. De deelnemers kregen ruim de tijd om te netwerken. Op de informatiemarkt tijdens de 'walking lunch' konden ze informatie ophalen.
Presentatie Per-Anders Widell (CERT)
Per-Anders Widell begon de dag met een boeiende en inspirerende presentatie. Daarvoor schakelden we live naar de IEA Headquarters in Parijs. De Commissie voor energieonderzoek en -technologie (CERT) coördineert en bevordert de ontwikkeling, demonstratie en toepassing van technologieën voor schone energie.
Paneldiscussie
Na de presentatie van Per-Anders was er een paneldiscussie met Marian Poolen (RVO) als gespreksleider. Zij vroeg alle panelleden naar hun bijdrage voor de gebouwde omgeving op het internationale speelveld. De deelnemers waren vertegenwoordigers van:
- Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK)
- Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK)
- Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO)
- TKI Urban Energy
Teun Bokhoven (TKI Urban Energy) kent de voordelen van internationale contacten als voorzitter en als ondernemer. Deze rollen helpen hem inzicht te krijgen in wat er internationaal gebeurt. Ook door erover te praten kom je tot nieuwe ideeën. Hij adviseert ondernemers dan ook van harte om hun kennis en resultaten actief te delen. Ze laten zo zien waar ze (inter)nationaal mee bezig zijn.
Marco Rot (EZK) pleit namens het ministerie voor toegang tot internationale kennis. EZK vergadert met het Governing Board over de belangrijkste punten. Hierin zitten alle IEA deelnemende landen die overeenstemming proberen te krijgen over wat het beleid moet zijn van het IEA. Het ministerie wil alle data en kennis die voortkomt uit het IEA beschikbaar stellen voor iedereen. De overheid betaalt en daarom is het logisch dat iedereen daarvan profiteert.
Lisanne Brummelhuis (EZK) vindt dat we de problemen van vandaag de dag niet alleen kunnen aanpakken. Daarom moeten we ervoor zorgen dat het niet alleen een overheidsding blijft. Ze noemde als voorbeeld de samenwerking tussen Nederland en Brazilië op het onderwerp bio-ethanol. Brazilië is een interessante partner voor Nederland voor bio-raffinage. We leren van elkaar door dit soort samenwerkingen. Samen bereiken we meer.
Bente Vedder (BZK) maakte de vertaalslag van internationale samenwerking naar de Nederlandse praktijk. Zo is het ministerie actief in 'Driving Urban Transitions' onder Horizon Europe. Daar lopen internationale partners tegen dezelfde problemen aan als wij. Nederland is koploper en ander landen kijken naar ons voor oplossingen. Ook leren wij weer veel van oplossingen die andere landen bedenken.
Marion Bakker (RVO) sloot het panel af met een toelichting op de rol van bedrijven. Daarin gaf zij aan waarvoor het voor bedrijven interessant is om deel te nemen in de IEA. Ze stelt dat de toegevoegde waarde vaak zit in de combinatie van onderzoekers en maakindustrie. Dit zorg voor betrokkenheid en korte lijnen tussen de industrie en Research & Development (R&D).
De kort geleden gestarte TCP Cities sluit helemaal aan bij het doel technische kennis zoveel mogelijk te delen. Zo komt kant en klare kennis beschikbaar voor steden. Die kunnen deze kennis meteen in de praktijk gebruiken bij hun integrale aanpak.
Break-out sessies
In een aantal verschillende inhoudelijke break-out sessies in 2 rondes doken we de diepte in. Tijdens deze sessies gaven we eerst een korte introductie van de TCP: het doel, de deelnemende landen en de stand van het onderzoek op dit moment. Daarna gingen de sprekers verder op de inhoud. We gebruikten een aantal onderzoeksprojecten uit een TCP waaraan Nederland meedoet als voorbeeld. Daarna kon het publiek interactief deelnemen aan de discussie.
Er waren in totaal 5 break-out sessies. In elke sessie behandelden we 2 TCP’s:
- Flexibilisering van het energiesysteem: Energy Storage (ES) en International Smart Grids Action Network (ISGAN)
- Energiebesparing in gebouwen en de rol van de gebruiker: Energy in Buildings and Communities (EBC) en User-Centred Energy Systems (Users)
- Duurzame warmte en koude: toepassing van warmtepompen en thermische zonne-energie: Heat Pumping Technologies (HPT) en Solar Heating and Cooling (SHC)
- Hernieuwbare elektriciteit: offshore: Photovoltaic Power Systems (PVPS) en Wind Energy Systems (Wind)
- Nieuwe Nederlandse deelname: toegevoegde waarde van en voor Nederland: Decarbonising Cities and Communities (Cities) en District Heating and Cooling (DHC)
We lichten hieronder een aantal conclusies uit.
Break-out sessie PVPS/Wind
Een interactieve sessie met een huiselijke sfeer waardoor de presentatie aanvoelde als een goed gesprek. De deelnemers aan deze sessie spraken veel over de ecologische impact van windenergie. De invloed op de levende natuur (bijvoorbeeld van vogels) blijft een veelbesproken onderwerp. Gerard Schepers vertelde onder andere meer over vogeldetectiesystemen.
Wilfried van Sark vertelt over de mogelijkheden van betere voorspellingen van zonne-energie. Dit is niet alleen belangrijk voor netbeheerders en handelaren op de elektriciteitsmarkt. We moeten meer inzicht krijgen in de prestaties van zon PV-producten en -systemen. Dat krijgen we door de opwek beter te volgen en te voorspellen. Daardoor kunnen we systemen ook betrouwbaarder maken.
Break-out Duurzame warmte en koude
De break-out sessie duurzame warmte en koude werd druk bezocht door deelnemers uit het bedrijfsleven, gemeentes en corporaties. Ze stelden vragen als: hoe groot zijn deze systemen? Hoe lang bestaan die al? En wat zijn de technische kenmerken? Nieuwe inzichten werden gepresenteerd in onder andere hybride warmtepompen, de 'Comfort Climate Box' en warmtepompen in meergezinswoningen. De deelnemers waren vooral benieuwd naar voorbeelden uit de praktijk. Ze stelden vragen over de internationale situatie rondom warmtepomptechnieken.
Break-out sessie Energiebesparing in gebouwen en de rol van de gebruiker
De sessie van EBC en USERS ging over 2 verschillende onderwerpen, namelijk: de rol van vrouwen in de energietransitie en klimatiseringsoplossingen in gebouwen afgestemd op de gebruiker. De rol van vrouwen in de energietransitie is nog klein vergeleken met die van mannen. Toch bestaat het aantal eindgebruikers ook hier voor de helft uit vrouwen.
De belangrijke boodschap van de presentatie was om vooral in contact te komen en te blijven met vrouwen als eindgebruiker. Hiermee bedenken we oplossingen die aansluiten op de juiste behoefte. Voor Annex 87 werden verschillende toepassingen van persoonlijke klimatiseringsoplossingen laten zien. Dit waren ook oplossingen die al voorhanden zijn met andere state-of-the-art ontwikkelingen.
Break-out Flexibilisering van het energiesysteem
Tijdens de sessie over smart grids en opslag kwam als eerste de Economics of Energy Storage aan bod. De kern is om de waarde van energieopslag (in de brede zin van het woord) te vertalen via de financiële waarde naar een businesscase. Belangrijke inzichten zijn dat verschillende technieken op een andere manier waarde verdienen en dit een andere aanpak vraagt.
Er zijn duidelijke veranderingen ontstaan door de Oekraïne-crisis: de onbalansmarkt is veel groter geworden. Dit gaat leiden tot een stappenplan voor landen/beleidsontwikkelaars. Daarmee bepalen we de waarde van energieopslag in het systeem. Vervolgens helpen we projectontwikkelaars om ook goede businesscases te ontwikkelen en waarde te pakken.
Daarna ging het over grote hoog-temperatuuropslag (ongeveer 60-90 graden) in de ondergrond. Ook de verschillende vormen van warmteopslag werden bestudeerd: aquifier (waterlagen op diepte), borehole (gesloten lussen), tank, pit.
Break-out sessie Decarbonising Cities and Communities (Cities) en District Heating and Cooling
De break-out sessie van DHC en Cities was een sessie met veel interactie en veel ophalen. Beide groepen werken er nog volop aan om lid te worden van de TCP of zijn deze aan het opzetten. We vroegen de deelnemers door de sessies heen om veel ideeën. Wat vinden ze belangrijk om mee te nemen voor deze samenwerkingen? Wat zien ze graag als resultaat van de TCP’s?
District Heating and Cooling ging over de thema’s voor de volgende 3 jaar en waarom Nederland moet instappen. Daarnaast presenteerde TNO een ingeleverd onderzoeksvoorstel voor de DHC TCP. Met Oostenrijk, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk kijken we daarin naar de voorwaarden en regelgeving rond warmtenetten.
De Cities TCP legde uit waar het op wil sturen: de bottlenecks van steden/gemeenten en groepen in de duurzaamheidstransitie. Naast een presentatie van de website vragen we de zaal ook waar zij tegenaan lopen. Wat vinden ze dringend en hoe zorgen we voor kennisoverdracht over deze onderwerpen?
We merkten dat in de zaal veel mensen met een integrale blik naar de problemen kijken. Die zijn niet alleen technisch. Ook de maatschappelijke kanten van de technieken én de business cases kregen aandacht.
Wilt u alle presentaties (pdf) van dit kennisevent ontvangen? Vraag dit dan aan via energie-innovatie@rvo.nl.
Afsluiting
Het evenement sloot af met een netwerkborrel waar we ook de highlights van de sessies bespraken. Het was een geslaagd evenement qua aantal, diversiteit van de deelnemers en inhoud. De deelnemers kregen een overzicht van de internationale stand van ontwikkelingen van het internationaal onderzoek. We hebben veel nieuwe inhoudelijke meningen gedeeld. Het was een goed netwerkmoment.
