H2Nodes: Waterstoftankstation Arnhem (2017)

Beschrijving

Inleiding

Dit nationale DKTI-project is onderdeel van het internationale H2Nodes-project. H2Nodes heeft tot doel de groei van nieuwe waterstofinfrastructuur in Arnhem, Riga en Pärnu te ondersteunen, gericht op de ontwikkeling van sterke lokale activiteit door belangrijke belanghebbenden te betrekken, een positieve marktgestuurde route naar schoon stadsvervoer en een toenemend aantal FCEV's langs de TEN- T-corridors. H2Nodes ontwikkelt waterstof als een innovatieve technische oplossing met een focus op het openbaar vervoer, het optimaliseren van bestaande bus- en trolleybusroutenetwerken, het bevorderen van het openbaar vervoer en het verminderen van vervuiling en de uitstoot van broeikasgassen. Bij het gebruik van waterstof als brandstof produceren voertuigen geen schadelijke uitlaatemissies, waarbij waterdamp hun enige bijproduct is. Waterstof heeft ook het voordeel van aanzienlijk verminderde geluidsemissies, evenals een actieradius en tanktijden die vergelijkbaar zijn met die van dieselequivalenten. Hierdoor is voldoende operationele flexibiliteit mogelijk om waterstof in te zetten als directe vervanging van diesel voor openbaar vervoer zoals bussen.

Waterstof is een zeer veelzijdige brandstof die kan worden opgewekt uit een breed scala aan bronnen, waaronder hernieuwbare. Zelfs wanneer waterstof wordt opgewekt uit aardgas, zoals
conventioneel gebeurt, kan de brandstofcel de hoeveelheid koolstofemissies aanzienlijk verminderen in vergelijking met een dieselmotor. Wanneer geproduceerd uit koolstofarme bronnen
(hernieuwbare energie, biomassa of kernenergie), wordt de CO2-uitstoot volledig geëlimineerd.

Doel

De realisatie van een lokale waterstofketen, inclusief productie-eenheid en waterstoftankstation, ten behoeve van waterstofmobiliteit. Het waterstoftankstation is uitgerust met een 350 bar en een 700 bar dispenser, waar dagelijks 2 waterstofbussen (350 bar) en personenauto’s tanken (700 bar).

Werkwijze

Gedurende het project kwamen projectpartners op verschillende niveaus maandelijks bij elkaar: op internationaal niveau om de voortgang en benodigde acties en mijlpalen te bespreken, en op nationaal niveau om de voortgang specifiek voor het waterstoftankstation in Arnhem te waarborgen. Het algehele project werd begeleid door een onafhankelijk consultancy bureau. 

Voorafgaand aan het H2Nodes-project waren de bestaande implementaties van waterstofinfrastructuur doorgaans gericht op technologie in plaats van op een marktgestuurde benadering om de vraag naar brandstof te stimuleren. Er is een groeiende consensus in de industrie dat de tijd nu rijp is om het zwaartepunt te verplaatsen van technology push naar market
pull. H2Nodes gebruikt deze vraaggestuurde focus om schoon transport te ontwikkelen op de TEN-T kernnetwerkcorridor tussen de Noordzee en de Baltische staten. 

Dit werd gedaan door de bouw van een waterstofproductie-installatie, een waterstoftankstation en de aggregatie van vraag naar waterstof te combineren. Dit werd onder andere bewerkstelligd door een initiatief van gemeente Arnhem en provincie Gelderland. Middels een waterstof-stimuleringspakket (H2-Drive | Moved by new energy) voor maximaal 90 waterstofauto’s werd de adoptie van rijden op waterstof in de regio gestimuleerd. Naast waterstofauto’s werden er vanaf het begin van operatie dagelijks twee waterstofbussen getankt met waterstof. Op deze manier werden vraag en aanbod voor waterstof gelijktijdig opgezet.

Locatie

Westervoortsedijk, Arnhem. Gelegen tussen HyGear (no. 73) en Shell (no.71).

Resultaat

Conclusies

Dit project heeft succesvol gedemonstreerd dat het produceren op locatie en tanken op waterstof goed werkt. De productie van waterstof op basis van biogas middels een SMR-productie-eenheid zorgt voor een betrouwbare en constante aanvoer van schone en droge waterstof geschikt voor een waterstoftankstation en gebruik in diverse waterstofvoertuigen uitgerust met een brandstofcel. Gedurende dit project hebben dagelijks waterstofbussen succesvol getankt op 350 bar en dienst gedaan in het openbaar vervoer, alsmede andere typen zwaar vervoer zoals een waterstofvrachtwagen. Tevens vullen inmiddels dagelijks waterstofpersonenvoertuigen succesvol aan de 700 bar dispenser tot een vulgraad van rond de 100%, wat zorgt voor een actieradius van ongeveer 500 kilometer. 

Tevens is de geïntegreerde aanpak bewezen door een samenwerking tussen private en publieke organisaties en het samenbrengen van vraag en aanbod van waterstof. Vanwege de subsidies op Europees, nationaal (de DKTI-regeling) als regionaal niveau is dit project mogelijk gemaakt. Hierdoor kon gelijktijdig de productie-eenheid, het waterstoftankstation en de adoptie van waterstofbussen en personenvoertuigen worden ontwikkeld, gerealiseerd en getest.

Aanbevelingen

Het is aan te bevelen te starten met een ‘coalitie van welwillende partijen’, en een gezamenlijke subsidieaanvraag. Op deze manier kan er vanaf de start een geïntegreerde en holistische aanpak worden gehanteerd, waarbij de belangen gedurende het project van verschillende partijen goed worden gemonitord en op elkaar afgestemd, terwijl alle partijen in de basis hetzelfde doel nastreven. 

Bij een dergelijk project waarbij schone infrastructuur voor mobiliteit wordt ontwikkeld, heeft dit duidelijke raakvlakken zowel in de private sector (commerciële bedrijven die de technologie realiseren en de operatie uitvoeren) en de publieke sector (benodigde vergunningen, openbaar vervoer). Het is zeer raadzaam om binnen de coalitie vertegenwoordigers van zowel de private partijen als publieke partijen (gemeente, provincie, ministerie) op een vaste basis samen te laten werken als projectteam. 

Het is belangrijk om een duidelijke governance en projectstructuur aan te brengen, met duidelijke afspraken over verschillende werkpakketten, tijdlijnen en deadlines. Het realiseren van een waterstoftankstation is een complex en langdurig proces, waarbij het een uitdaging is om verschillende tijdlijnen van verschillende partijen synchroon te laten lopen. Mocht het budget het toelaten, is het zeer raadzaam om een onafhankelijke partij, bijvoorbeeld een consultancy, aan te stellen om het gehele project te leiden en de voortgang te bewaken. 

Als het gaat om subsidie is het raadzaam om een combinatie van subsidies te bewerkstelligen, enerzijds subsidie op de initiële benodigde investeringen van het waterstoftankstation en waterstofproductie-eenheid (zogenaamde Capex subsidie), en anderzijds subsidie om het gebruik van het waterstoftankstation te stimuleren (zogenaamde Opex subsidie). Wat dit project zeer sterk heeft gemaakt is een combinatie van Europese en nationale DKTI-subsidie voor het waterstoftankstation en de waterstofproductie-eenheid, waarbij in parallel subsidie beschikbaar is gesteld door de provincie Gelderland en gemeente Arnhem om het mogelijk te maken dat er waterstofbussen tankten, alsmede een impuls voor de verkoop van waterstofpersonenvoertuigen. De volgende aanbeveling is dan ook: geef een hoge prioriteit aan de aggregatie van vraag naar waterstof in de regio van het waterstoftankstation. Het is raadzaam om nog voor dat het station gerealiseerd wordt afspraken te maken met partijen die zullen investeren in voertuigen op waterstof, en/of een gesubsidieerd programma die de verkoop van voertuigen op waterstof stimuleert. 

Als laatste aanbeveling: houdt rekening met een lange doorlooptijd voor het verkrijgen van benodigde vergunning van het waterstoftankstation, en begin op tijd met het voorbereiden van de vergunningsaanvraag.

Actueel

Het waterstoftankstation is in 2021 gerealiseerd. 

Publicaties

Website H₂NODES: H2NODES - H2Nodes