Participatie bij zonne-energie en windenergie op land

Laatst gecontroleerd op:
18 januari 2024
Gepubliceerd op:
6 december 2021

Participatie gaat over het betrekken van omwonenden, ondernemers en maatschappelijke organisaties bij overheidsbesluiten. Het is wenselijk en nodig dat u als lokale overheid omwonenden betrekt bij het nemen van besluiten over duurzame energieprojecten, zoals zonne- of windmolenparken. Dit zorgt voor draagvlak.

De komst van een zonne- of windpark geeft hoe dan ook veranderingen in de directe leefomgeving van omwonenden. Het kan gaan om verandering in het landschap of geluid. Dat is een van de redenen waarom hierover in het Klimaatakkoord een afspraak is gemaakt: bij grootschalig opwekken van duurzame energie streven we naar 50% lokaal eigendom. Dit betekent dat omwonenden, ondernemers en organisaties uit de omgeving mede-eigenaar zijn van het project.

50% lokaal eigendom

50% lokaal eigendom gaat verder dan alleen financieel deelnemen. Het gaat ook om zeggenschap. Daarom kiezen gemeenten steeds vaker voor lokaal eigendom van omwonenden, (lokale) ondernemers en organisaties als middel voor participatie bij een duurzaam energie project. De omgeving wordt hierdoor mede-eigenaar van het project. En profiteert automatisch van de opbrengsten. Op deze manier is de omgeving betrokken bij duurzame energieprojecten. En ontstaat er draagvlak voor het bereiken van de doelen uit het Klimaatakkoord. 

Lees meer over lokaal eigendom bij Hier Opgewekt

Vormen van participatie

Participatie is belangrijk voor de maatschappelijke acceptatie van zon- en windprojecten. Als u als lokale overheid omwonenden invloed geeft in besluitvorming, ervaren zij de besluitvorming eerder als rechtvaardig. Omwonenden kunnen op verschillende manieren participeren:

  • beleidsparticipatie;
  • procesparticipatie; 
  • financiële participatie.

Bekijk de voorbeelden van de verschillende vormen van participatie bij zonne-energie en windenergie-projecten in de participatiewaaier.

Beleidsparticipatie

Beleidsparticipatie is beleid maken samen met inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties uit de omgeving. U kunt als lokale overheid bijvoorbeeld een burgerberaad, -forum of -panel organiseren. Maar ook een enquête, inloopavond of -spreekuur, persconferentie, serious game, straatgesprek of een werkatelier.

Procesparticipatie

De eerste belangrijke stappen in procesparticipatie zijn het informeren en raadplegen van omwonenden, ondernemers en maatschappelijke organisaties uit de omgeving. Dit doet u bijvoorbeeld door enquêtes te houden. Ook kan u hen om advies vragen. In dat geval ontstaat er een gesprek: u neemt hun wensen mee in de plannen. Omwonenden, ondernemers en maatschappelijke organisaties écht mee laten beslissen bij duurzame energieprojecten is tenslotte de meest directe vorm van procesparticipatie.

Financiële participatie 

Het meest bekende voorbeeld van financiële participatie is lokaal eigendom van bewonerscollectieven en lokale partners. Denkt u hierbij bijvoorbeeld aan een energiecoöperatie. Dit is een gezamenlijk initiatief om duurzame energieprojecten van de grond te krijgen. Het uitgangspunt is dat iedereen uit de lokale omgeving de kans moet hebben om deel te nemen in het project. Lokaal eigendom is mogelijk als publieke partijen zoals gemeenten en waterschappen of lokale bedrijven een windenergie- of zonne-energieproject starten.

Verder zijn er ook verschillende vormen van financiële participatie zónder lokaal eigendom. Dit kan met een regeling voor omwonenden waarbij zij mee profiteren. Bijvoorbeeld door hulp bij de verduurzaming van hun woning of korting op groene stroom (wat geleverd wordt door het energieproject). Een ander voorbeeld is het omgevingsfonds of duurzaamheidsfonds. Een gedeelte van de opbrengsten van het hernieuwbare energieproject gaat dan naar maatschappelijke doelen in de omgeving. Denk hierbij aan een sportclub of een wijkvereniging.

Nog een andere vorm van financiële participatie is dat omwonenden of lokale bedrijven aandelen of obligaties kunnen kopen in een windenergie- of zonne-energieproject.

Lees meer over de verschillende vormen van lokaal eigendom en financiële participatie in het begrippenkader van NP RES

Gemeente als regisseur

U heeft als gemeente een stimulerende en regisserende rol bij het zorgen voor draagvlak voor duurzame energie-initiatieven. Draagvlak ontstaat niet vanzelf. Hiervoor is vertrouwen belangrijk. Onderstaande downloads helpen u hierbij:

Alle decentrale overheden kunnen bij ons terecht met vragen over onder meer participatie.

Participatiemonitor

In de Participatiemonitor van de Rijksoverheid leest u hoe de participatie van burgers bij wind- en zonneparken zich ontwikkelt. De monitor baseert zich op data van verschillende projecten.

Participatie organiseren

Wilt u aan de slag met het organiseren van participatie in uw regio? Wij helpen u verder:

Bekijk ook de informatie van onze kennispartners over participatie bij een project:

Meer weten?

In opdracht van:
  • Ministerie van Economische Zaken en Klimaat
Bent u tevreden over deze pagina?