Alpaca + Vicuña
De alpaca staat wel op de huis- en hobbydierenlijst. De vicuña staat niet op de huis- en hobbydierenlijst.
Hieronder leest u de beoordeling over dit dier.
Algemene informatie
| Familie | Camelidae |
|---|---|
| Subfamilie | - |
| Genus | Vicugna |
| Soort | Vicugna pacos (alpaca) Vicugna vicugna (vicuña) |
| Gedomesticeerd | Alpaca: ja Vicuña: nee |
| Kruising | Nee |
| Volwassen grootte |
Alpaca:
Vicuña:
|
| Gewicht | Alpaca: 55-65 kg Vicuña: 38-45 kg |
| Dieet | Herbivoor |
| Natuurlijke leefomgeving |
|
| Levensverwachting | 15-20 jaar |
| IUCN-status | “Least concern” |
| CITES | Bijlage A en B |
Risicoklasse E
Alpaca’s: Bij de alpaca zijn in vier risicocategorieën voor “gezondheid en welzijn dier” één of meerdere risicofactor(en) vastgesteld. Hierdoor valt de alpaca in risicoklasse E.
Risicoklasse F
Vicuña’s: Vicuña’s zijn in staat ernstige letselschade te veroorzaken bij de mens. Daarnaast zijn in vier risicocategorieën voor “gezondheid en welzijn dier” één of meerdere risicofactor(en) vastgesteld. Om deze redenen valt de vicuña onder “risicoklasse F”.
Samenvatting beoordeling van de alpaca en vicuña
Indien er sprake is van één of meerdere relevante ernstige zoönose(n) die slechts met gespecialiseerde maatregelen beheersbaar is/zijn wordt de risicofactor aangekruist (!), maar telt deze niet mee in de eindscore. Indien er sprake is van een relevante ernstige zoönose die niet of nauwelijks beheersbaar is of er sprake is van risico op ernstige letselschade komt de diersoort direct onder risicoklasse F te vallen (XF).
| Risicocategorie | Alpaca | Vicuña | Toelichting |
|---|---|---|---|
| Zoönosen | ! (signalerend) | ! (signalerend) | Bij de alpaca zijn de hoog-risico zoönotische pathogenen Leptospira interrogans en Mycobacterium bovis aangetoond. Dit leidt tot een signalerende toepassing van deze risicofactor. Bij de vicuña zijn de hoog-risico zoönotische pathogenen Leptospira interrogans en Brucella spp. aangetoond. Dit leidt tot een signalerende toepassing van deze risicofactor. |
| Letselschade | XF | Bij vicuña’s is er gevaar op zeer ernstig letsel bij de mens, waardoor de vicuña direct onder risicoklasse F valt. |
| Risicocategorie | Alpaca | Vicuña | Toelichting |
|---|---|---|---|
| Voedselopname | X | X | Alpaca’s en vicuña’s hebben hypsodonte gebitselementen. Alpaca’s en vicuña’s moeten dagelijks langdurig foerageren. |
| Ruimtegebruik/veiligheid | X | X | Alpaca’s en vicuña’s hebben een grote home range en vertonen territoriaal patrouilleer- en markeergedrag. Vicuña’s hebben een sterke vluchtreactie. |
| Thermoregulatie | X | X | Alpaca’s en vicuña’s zijn aangepast aan een droog tropisch en subtropisch klimaat. |
| Sociaal gedrag | X | X | Alpaca’s en vicuña’s hebben een despotische dominantiehiërarchie. |
Beoordeling per risicofactor
Risico's voor de mens
| Risicofactor | Alpaca | Vicuña | Toelichting |
|---|---|---|---|
| LG1 | ! (signalerend) | ! (signalerend) | Bij de alpaca zijn de hoog-risico zoönotische pathogenen Leptospira interrogans (Risco-Castillo et al., 2014) en Mycobacterium bovis (García-Bocanegra et al., 2010; Ryan et al., 2008; Twomey et al., 2010; Veen et al., 1991) aangetoond. Dit leidt tot een signalerende toepassing van deze risicofactor. Bij de vicuña zijn de hoog-risico zoönotische pathogenen Leptospira interrogans (Llorente et al., 2002; Norambuena et al., 2020; Risco-Castillo et al., 2014) en Brucella spp. (RiscoCastillo et al., 2014) aangetoond. Dit leidt tot een signalerende toepassing van deze risicofactor. |
| Risicofactor | Alpaca | Vicuña | Toelichting |
|---|---|---|---|
| LG2 | XF | De alpaca weegt 55-65 kg en de vicuña weegt 38-45 kg (Franklin, 2011). Vicuña’s kunnen spugen, bijten en schoppen. Wanneer mensen omvallen, kunnen vicuña’s op hen stampen, zoals zij dat ook bij andere vicuña’s doen (Bravo, 2015). Alpaca’s kunnen ook bijten, maar doen dit nauwelijks (Bravo, 2015). Alpaca’s zijn 5500-6500 jaar geleden gedomesticeerd vanwege hun dociele karakter (Franklin, 2011). Gezien de grootte, morfologie en het gedrag van vicuña’s kunnen ze zeer ernstig letsel bij de mens veroorzaken, waardoor de vicuña direct onder risicoklasse F valt. Op basis van het gedrag van alpaca’s is het niet aannemelijk dat de dieren ernstig letsel zullen veroorzaken bij de mens. Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. |
Risico's voor dierenwelzijn/diergezondheid
| Risicofactor | Alpaca | Vicuña | Toelichting |
|---|---|---|---|
| V1 | De alpaca en vicuña zijn mixed feeders (Feranec, 2003; Franklin, 2011). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | ||
| V2 | X | X | De alpaca en vicuña hebben hypsodonte kiezen (Kaiser et al., 2013; Mendoza & Palmqvist, 2007). Deze risicofactor is daarom van toepassing |
| V3 | X | X | Alpaca’s en vicuña’s zijn de gehele dag actief (Franklin, 2011) en spenderen 75-91% van hun tijd aan foerageren (Bosch & Svendsen, 1987). Het maag-darmkanaal van alpaca’s en vicuña’s is aangepast aan een voedingsarm dieet (Vater & Maierl, 2018). Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| V4 | Het dieet van alpaca’s en vicuña’s bestaat uit een grote variëteit aan plantensoorten (Borgnia et al., 2010). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. |
| Risicofactor | Alpaca | Vicuña | Toelichting |
|---|---|---|---|
| R1 | X | X | Vicuña’s hebben een home range die een slaap en foerageergebied bevatten van respectievelijk gemiddeld 2,6 en 18,4 ha (Franklin, 2011; Torres et al., 2015). Het dominante mannetje verdedigt de grenzen van deze exclusieve gebieden door langs de grenzen te lopen, en vicuña’s gebruiken latrines (Franklin, 2011). Dit gedrag is nog steeds aanwezig in alpaca’s, die gebruikt worden om schapen te beschermen tegen predatoren (Ambramson et al., 2018). Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| R2 | Alpaca’s en vicuña’s gebruiken geen afgezonderde nestplaats (Franklin, 2011). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | ||
| R3 | X | Alpaca’s zijn vrij schuw en houden afstand tot onbekende personen, maar zijn gewend geraakt aan contact met mensen tijdens de domesticatie (Franklin, 2011). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. Vicuña’s zijn gevoelig voor capture myopathie, wat optreed tijdens de vluchtreactie (Baldi et al., 2010). Deze risicofactor is daarom van toepassing. | |
| R4 | Alpaca’s en vicuña’s gebruiken geen holen of kuilen (Franklin, 2011). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | ||
| R5 | Voor alpaca’s en vicuña’s zijn er geen specifieke omgevingselementen essentieel (Franklin, 2011). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. |
| Risicofactor | Alpaca | Vicuña | Toelichting |
|---|---|---|---|
| T1 | X | X | Alpaca’s en vicuña’s leven in een droog tropisch en subtropisch klimaat (Franklin, 2011; Schultz, 2005). In het droge tropische en subtropische klimaat ligt, op enkele regionale uitzonderingen na, de gemiddelde maandtemperatuur gedurende het hele jaar boven de 10 °C. In sommige gebieden daalt de gemiddelde maandtemperatuur van de koudste maand tot 5 °C. Gedurende 5-12 maanden per jaar ligt de gemiddelde temperatuur boven de 18 °C. De gemiddelde jaarlijkse neerslag varieert, maar is maximaal 500 mm (Schultz, 2005). Alpaca’s en vicuña’s zijn goed aangepast aan koude temperaturen, maar hebben beschutting nodig tegen slecht weer (Bravo, 2015). Alpaca’s en vicuña’s kunnen in noordelijke klimaten last krijgen van frostbite in de oren (Agnew, 2018). De alpaca en vicuña zijn aangepast aan een droog tropisch en subtropisch klimaat. Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| T2 | Uit gedetailleerd gedragsonderzoek is niet gebleken dat alpaca’s en vicuña’s gebruik maken van een speciale zoel-, koel- of opwarmplaats (Franklin, 2011). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | ||
| T3 | Alpaca’s en vicuña’s zijn jaarrond actief (Franklin, 2011). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. |
| Risicofactor | Alpaca | Vicuña | Toelichting |
|---|---|---|---|
| S1 | Alpaca’s en vicuña’s hebben een polygame leefwijze (Reiner & Bryant, 1983; Torres et al., 2015). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | ||
| S2 | X | X | De sociale structuur van alpaca’s is overeenkomend met die van vicuña’s (Franklin, 2011). Vicuña’s leven voornamelijk in familiegroepen met één dominant mannetje, meerdere vrouwtjes en eventueel jongen. Het mannetje reguleert de groepsgrootte door het wegjagen en terugdrijven van mannetjes en vrouwtjes (Franklin, 2011). Er is sprake van een despotische dominantiehiërarchie. Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| S3 | Vrouwtjes paren voor het eerst op 2 jarige leeftijd (Franklin, 2011). Vrouwtjes zijn 330-350 dagen drachtig en krijgen per worp één jong (Franklin, 2011). Alpaca’s en vicuña’s hebben een paringsseizoen in het regenseizoen (Torres et al., 2015). Alpaca’s en vicuña’s hebben geen grote kans op overbevolking. Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. |
Verwijzingen
Abramson, J., Soto, D., Zapata, S., & Hernandez Lloreda, M. (2018). Spatial perseveration error by alpacas (Vicugna pacos) in an A-not-B detour task. Animal Cognition, 21(3), 433-439. doi:10.1007/s10071-018-1170-6
Agnew, D. (2018). Camelidae. In K. Terio, D. McAloose, & J. St. Leger, Pathology of Wildlife and Zoo Animals (pp. 185-205). Academic Press. doi:10.1016/B978-0-12-805306-5.00007-9
Balcarcel, A.M., M.R. Sánchez-Villagra, V Segura, A Evin, Singular patterns of skull shape and brain size change in the domestication of South American camelids, Journal of Mammalogy, Volume 102, Issue 1, February 2021, Pages 20–235, https://doi.org/10.1093/jmammal/gyaa135
Baldi, R., Novaro, A., Funes, M., Walker, S., Ferrando, P., Failla, M., & Carmanchahi, P. (2010). Guanaco Managment in Patagonian Rangelands: A Conservation Opportunity on the Brink of Collapse. In J. du Toit, R. Kock, & J. Deutsch, Wild rangelands: conserving wildlife while maintaining livestock in semi-arid ecosystems (pp. 266-290). London: Wiley-Blackwell.
Borgnia, M., Vilá, B., & Cassini, M. (2010). Foraging Ecology of Vicuña, in dry Puna of Argentina. Small Ruminant Research, 88, 44-53.
Bosch, P., & Svendsen, G. (1987). Behavior of Male and Female Vicuna (Vicugna vicugna Molina 1782) as It Relates to Reproductive Effort. Journal of Mammalogy, 68(2), 425-429. doi:10.2307/1381491
Bravo, P. (2015). Camelidae. In R. Miller, & M. Fowler, Fowler’s Zoo and Wild Animal Medicine, vol. 8 (pp. 592-601). Saint Louis: Elsevier Saunders.
Feranec, R. (2003). Stable isotopes, hypsodonty, and the paleodiet of Hemiauchenia (Mammalia: Camelidae): a morphological specialization creating ecological generalization. Paleobiology, 29(2), 230-242.
Franklin, W. (2011). Family Camelidae (Camels). In D. Wilson, & R. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, vol. 2: Hoofed Mammals (pp. 48-71). Barcelona: Lynx Edicions.
García-Bocanegra, I., Barranco, I., Rodríguez-Gómez, I., Pérez, B., Gómez-Laguna, J., Rodríguez, S., . . . Perea, A. (2010). Tuberculosis in Alpacas (Lama pacos) Caused by Mycobacterium bovis. Journal
of Clinical Microbiology, 48(5), 1960-1964. doi:10.1128/JCM.02518-09
Guillermo L.M.G. 2008. Camelids in ancient Andean societies: A review of the zooarchaeological evidence. Quaternary International 185 (1): 59-68.
Kaiser, T. M., Müller, D. W., Fortelius, M., Schulz, E., Codron, D., & Clauss, M. (2013). Hypsodonty and tooth facet development in relation to diet and habitat in herbivorous ungulates: implications for understanding tooth wear. Mammal Review, 43(1), 34-46.
Llorente, P., Leoni, L., & Martínez Vivot, M. (2002). Leptospirosis en camélidos sudamericanos. Estudio de prevalencia serológica en distintas regiones de la Argentina. Arch. Med. Vet., 34, 59-68.
Marín , J.C. et al. 2018. Genetic Variation in Coat Colour Genes MC1R and ASIP Provides Insights Into Domestication and Management of South American Camelids. Frontiers in Genetics 9: 487. doi: 10.3389/fgene.2018.00487
Mendoza, M., & Palmqvist, P. (2007). Hypsodonty in ungulates: an adaptation for grass consumption or for foraging in open habitat? Journal of Zoology, 134-142. doi:10.1111/j.1469-7998.2007.00365.x
Norambuena, C., Roldán, M., Tuemmers, C., Quezada, G., & Betancourt, O. (2020). Seropositivity to Leptospira interrogans in a herd of Vicuña’s (Vicugna vicugna) under captivity in northern Chile. Austral Journal of Veterinary Sciences, 52(1), 43-44. doi:10.4067/S0719-81322020000100108
Reiner, R., & Bryant, F. (1983). A different sort of sheep. Rangelands, 5(3), 106-108.
Risco-Castillo, V., Wheeler, J., Rosadio, R., García-Peña, F., Arnaiz-Seco, I., Hoces, D., . . . Ortega-Mora, L. (2014). Health Impact Evaluation of Alternative Management Systems in Vicuna (Vicugna vicugna mensalis) Populations in Peru. Tropical Animal Health and Production, 46, 641-646. doi:10.1007/s11250-014-0543-3
Ryan, E., Dwyer, P., Connolly, D., Fagan, J., Costello, E., & More, S. (2008). Tuberculosis in Alpaca (Lama pacos) on a farm in Ireland. 1. A Clinical Report. Irish Veterinary Journal, 61(8), 527-531. doi:10.1186/2046-0481-61-8-527
Schultz, J. (2005). The ecozones of the world, the ecological divisions of the geosphere. Aachen, Germany: Springer.
Torres, M., Puig, S., Novillo, A., & Ovejero, R. (2015). Vigilance Behaviour of the Year-round Territorial vicuña (Vicugna vicugna) Outside the Breeding Season: Influence of Group Size, Social Factors and Distance to a Water Source. Behavioural Processes, 113, 163-171. doi:10.1016/j.beproc.2015.02.006
Twomey, D., Higgins, R., Worth, D., Okker, M., Gover, K., Nabb, E., & Speirs, G. (2010). Cutaneous TB Caused by Mycobacterium bovis in a Veterinary Surgeon Following Exposure to a Tuberculous Alpaca (Vicugna pacos). Veterinary Record, 166, 175-177.
Vater, A., & Maierl, J. (2018). Adaptive Anatomical Specialization of the Intestines of Alpacas Taking into Account their Original Habitat and Feeding Behaviour. The Anatomical Record, 301, 1840-1851.
Veen, J., Kuyenhoven, J., Dinkla, E., Haagsma, J., & Nieuwenhuijs, J. (1991). Tuberculose bij alpaca’s; een zoönose als importziekte. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 135(25), 1127-1130.
Wilson, D., & Reeder, D. (2005). Mammal species of the world. A taxonomic and geographic reference (3rd ed). Opgehaald van Mammal species of the world: https://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/
Yacobaccio, H.D. 2021.The domestication of South American camelids: a review. Animal frontiers 11(3): 43-51.
